Ինդիկատորներ

Բնապահպանական ինդիկատորը հանդիսանում է քանակական ցուցանիշ, որը կարող է օգտագործվել բարդ բնապահպանական երևույթները, ներառյալ ժամանակի ընթացքում դրանց միտումները և առաջընթացը, ավելի պարզ ներկայացնելու համար, և այդպիսով օգնում է պատկերացում կազմել շրջակա միջավայրի վիճակի վերաբերյալ: Ինդիկատորները մշակվում է  քաղաքականության հիմնական հարցերին պատասխանելու և բնապահպանական քաղաքականության իրականացման բոլոր փուլերին օժանդակելու նպատակով ՝ սկսած քաղաքականության շրջանակներ ձևավորվելուց մինչև թիրախների սահմանումը, քաղաքականության մոնիտորինգի և գնահատման գործընթացից մինչև քաղաքականության մշակողներին և հանրությանը իրազեկելը:
 
Սույն կայքում առկա ինդիկատորները մշակվել են Եվրոպական շրջակա միջավայրի գործակալության (ՇՄԳ), Ներքին ջրերի, ափամերձ ու ծովային ջրերի եվրոպական թեմատիկ կենտրոնների և Հայաստանի ազգային փորձագետների համատեղ ջանքերով ՝ Եվրամիության կողմից ֆինանսավորվող ԵՀԳ ՇՄՏՄՀ Ալ II  ծրագրի շրջանակներում: Ներկայացված ինդիկատորները ընտրվել են ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի բնապահպանական ինդիկատորների ցանկից և մշակվել են ՇՄԳ  բովանդակային ձևանմուշին և DPSIR գնահատման շրջանակին համապատասխան:
 
 
A2 – Մթնոլորտային օդի որակը քաղաքային բնակավայրերում

A2 ինդիկատորը բնութագրում է շրջակա միջավայրի վիճակը մթնոլորտային օդի որակի տեսակետից և աղտոտիչ նյութերի կոնցենտրացիաների բացասական ազդեցությունը  բնակչության, շրջակա միջավայրի, բուսականության և ընդհանուր էկոհամակարգի վրա։ 

Կարդալ ավելին

 

C1 – Վերականգնվող քաղցրահամ ջրային ռեսուրսներ

Վերականգնվող ջրայի ռեսուրսներն ունեն արտահայտված փոփոխական ռեժիմ։ Վերականգնվող քաղցրահամ ջրային ռեսուրսների 2000-2018թթ. ժամանակի դինամիկայի վերլուծությունը ցույց է տալիս որ ռեսուրսի նվազում չի դիտվում:

Կարդալ ավելին

 
C2 – Քաղցրահամ ջրերի ջրառը (մակերևութային և ստորերկրյա) ըստ ցուցանիշների և տարիների

Հայաստանը ջրի նկատմամբ պահանջարկի նվազագույն ապահովմամբ, սեզոնային սթրեսներ ունեցող երկիր է: Ջրերի շահագործման տարեկան ինդեքսը (ՋՇԻ) ժամանակ առ ժամանակ գերազանցում է 40%-ը (2000, 2008, 2019 և 2021թթ. -ին կազմել է  65%, իսկ 2023թ․-ին՝ 46,7%)։

Կարդալ ավելին

 
C3 – Ընդհանուր ջրօգտագործում

2000-2023թթ. ընթացքում քաղցրահամ ջրի ընդհանուր օգտագործումն աճել է ավելի քան երկու անգամ՝ (2000թ․-ին՝ 1046 մ3, 2023թ․-ին՝ 2261,9 մ3): Գյուղատնտեսությանը, անտառատնտեսությանը և ձկնորսությանը 2023թ. բաժին են ընկել քաղցրահամ ջրերի օգտագործման 85%-ը:

Կարդալ ավելին

 
C4 – Կենցաղային ջրօգտագործումը մեկ շնչի հաշվով ըստ ցուցանիշների և տարիների

2023թ. Հայաստանում կենցաղային ջրօգտագործումը մեկ շնչի հաշվով կազմել է 53.1 մ3 ջուր՝ 2000թ. -ի ՝ 48.1 մ3-ի դիմաց:
2009թ. սկսած նկատվում է ինչպես տնային տնտեսությունների ջրամատակարարման, այնպես էլ մեկ շնչի հաշվով ջրօգտագործման աճի միտում՝ պայմանավորված գյուղական բնակավայրերի ջրամատակարարման համակարգի ընդլայնմամբ: Այսօր Հայաստանի բնակչության 95%-ը միացված է ջրամատակարարման կենտրոնացված համակարգին:

Կարդալ ավելին

 
C5 –Արդյունաբերության ջրամատակարարում և արդյունաբերության ջրամատակարարման հետ կապված բնակչություն

2023թ. Հայաստանի բնակչության մեծ մասը (95%) միացած էր կենտրոնացված և լոկալ ջրամատակարարման համակարգին:

Կարդալ ավելին

 
C10 - Թթվածնի կենսաքիմիական պահանջը և ամոնիումի կոնցենտրացիան գետերում

Թթվածնի կենսաբանական պահանջի (ԹԿՊ) և ամոնիումի կոնցենտրացիաները 2010-2021թթ. ընթացքում Հայաստանի գետերի բնակավայրերից ներքև գտնվող հատվածներում բարձրացել են: ԹԿՊ-ով և ամոնիումով աղտոտված հիմնական աղբյուրները չմաքրված կամ ոչ բավարար մաքրված կոմունալ-կենցաղային հոսքաջրերն են, որոնք, գյուղատնտեսական արտահոսքերի հետ՝ մաքրման կայանների բացակայության պատճառով, լցվում են անմիջապես գետերը:

Կարդալ ավելին

 
C11– Կենսածին նյութերը քաղցրահամ ջրերում

Հայաստանի գետերում բնակավայրերից ներքև ընկած հատվածներում 2010-2021թթ. ընթացքում բարձրացել են կենսածին նյութերի կոնցենտրացիաները՝ պայմանավորված բնակավայրերից չմաքրված կոմունալ-կենցաղային կեղտաջրերով և գյուղատնտեսական արտահոսքերով: Կենսածին նյութերի հիմնական աղբյուրներն են գյուղատնտեսությունը, կեղտաջրերը և անձրևաջրերը: Երբ կենսածին նյութերը ամբողջապես չեն յուրացվում բույսերի կողմից, դրանք, անցնելով գյուղատնտեսական նշանակության հողերով, կարող են բացասաբար անդրադառնալ ջրի որակի վրա:

Կարդալ ավելին

 
D1 – Պահպանվող տարածքներ

2023 թվականի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետության բնության հատուկ պահպանվող տարածքների ընդհանուր մակերեսը կազմել է 383,1 հազ․ հա, ինչը կազմում է երկրի ընդհանուր մակերեսի 12,9%-ը։

Կարդալ ավելին